Niegojące się rany – co wpływa na utrudnione gojenie się ran?

Raną nazywamy przerwanie ciągłości skóry lub skóry oraz tkanek położonych pod nią. Rany mogą powstawać na skutek różnych urazów i mają często odmienny charakter. Proces gojenia się rany rozpoczyna się tak naprawdę zaraz po jej powstaniu i w zależności od wielu czynników może trwać od kilku dni do kilkunastu tygodni. Bywa, że proces gojenia nie przebiega prawidłowo i wówczas mówimy o trudno gojących się ranach. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są rodzaje ran, etapy ich gojenia oraz jak rozpoznać, że rana nie goi się prawidłowo.

Jakie są rodzaje ran i przyczyny ich powstawania?

Rany mogą powstawać pod wpływem działania czynników:

• Mechanicznych

Rany powstają w konsekwencji urazów mechanicznych, takich jak na przykład wypadki czy kontakt z ostrymi lub twardymi przedmiotami. Do tej grupy zaliczane są także uszkodzenia skóry i tkanek powstałe podczas zabiegów chirurgicznych i są to tzw. rany pooperacyjne. Rany mechaniczne mogą mieć charakter otarć, ran ciętych, kłutych, tłuczonych, miażdżonych, rąbanych, szarpanych, płatowych, postrzałowych, ale też ran kąsanych i ran odleżynowych; 

• Chemicznych 

Uszkodzenia skóry i tkanek mogą powstać w wyniku bezpośredniego kontaktu z substancjami chemicznymi. Pod wpływem takiego kontaktu, dochodzi do oparzeń chemicznych, podrażnienia lub reakcji alergicznych skóry. Poważne zagrożenie może stanowić też wdychanie oparów różnych związków. Rany spowodowane czynnikami chemicznymi często wymagają szybkiej interwencji medycznej;

• Termicznych 

Do tworzenia się ran mogą przyczyniać się także ekstremalne temperatury. Po kontakcie z wysoką temperaturą mamy do czynienia z oparzeniami. Z kolei dłuższa ekspozycja na niskie temperatury może prowadzić do odmrożeń;

• Infekcyjnych

Bakterie, wirusy i grzyby mogą odgrywać istotną rolę w powstawaniu ran, a także wpływać na proces ich gojenia, poprzez pogłębianie uszkodzeń i zwiększanie ryzyka powikłań.  

Etapy gojenia rany

W procesie gojenia się rany możemy wyróżnić następujące etapy:

• Faza zapalna 

Proces gojenia rany jest zapoczątkowywany tuż po tym, gdy pojawiał się uraz. W związku z tym, że zazwyczaj z powstałej rany wydostaje się krew, uruchamiane są mechanizmy związane z układem krzepnięcia. Naczynia krwionośne w pobliżu rany ulegają obkurczeniu. W miejscu rany i jej sąsiedztwie powstaje stan zapalny, który działa pobudzająco na układ odpornościowy. Może mu towarzyszyć obrzęk, ból i zaczerwienienie;

• Faza proliferacji

W fazie proliferacyjnej gojenia kluczową rolę odgrywają fibroblasty, czyli komórki tkanki łącznej, które występują w skórze właściwej i są odpowiedzialne za produkcję kolagenu oraz elastyny. Zachodzi też angiogeneza, tj. proces tworzenia nowych naczyń włosowatych, które zastępują uszkodzone i pozwalają na przywrócenie krążenia w obrębie rany. Wszystkie procesy mają na celu przywrócenie prawidłowej struktury i funkcji uszkodzonej tkanki;

• Faza przebudowy

Włókna kolagenowe stają się bardziej uporządkowane i zwarte. Zmniejszają się rozmiary blizny i z czasem jest ona mniej widoczna. Faza przebudowy, chociaż jest końcowym etapem gojenia rany, to zależnie od wielu czynników może trwać długo.

📌 Sprawdź także: Odleżyny – czym są? Rodzaje i stopnie odleżyn

Ile goi się rana? Czynniki wpływające na proces gojenia ran

W większości przypadków rany goją się na przestrzeni kilku dni do kilkunastu tygodni. Jednakże ilość czasu niezbędna do pełnego wygojenia zależy od wielu czynników. Niekiedy może dochodzić do wydłużenia okresu leczenia. 

Czynniki negatywnie wpływające na proces gojenia ran, a tym samym sprzyjające występowaniu trudno gojących się i niegojących się ran to:

• zakażenia (bakteryjne, wirusowe, grzybicze),
• choroby współistniejące (choroby naczyniowe, choroby serca, zaburzenia krążenia krwi, cukrzyca, zaburzenia krzepnięcia krwi, zaburzenia hormonalne, osłabiona odporność),
• nieodpowiednia dieta (niedobór składników odżywczych, zwłaszcza białka, witamin i minerałów),
• nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich oraz błędy w pielęgnacji rany. 

Niegojące się rany – po czym je rozpoznać?

Oznakami wskazującymi na nieprawidłowe gojenie się rany są:

• długotrwała obecność rany,
• powiększanie obszaru zranienia,
• stan podgorączkowy, gorączka,
• ból, pieczenie, pulsowanie, swędzenie w obrębie rany,
• zaczerwienienie i obrzęk w miejscu występowania rany,
• wysięk z krwią lub wysięk ropny,
• nieprzyjemny zapach z okolic rany.

Jeśli zostały zaobserwowane powyższe objawy, niezbędna jest ich konsultacja z lekarzem, celem wdrożenia odpowiedniego leczenia. 

Leczenie ran – na czym polega?

Leczenie ran może się różnić w zależności od przyczyny ich powstania, rodzaju rany, a także etapu jej gojenia. Na wczesnym etapie kluczowe może być zahamowanie krwawienia i zabezpieczenie rany przed jej zakażeniem. Przed opatrzeniem rany, powinna ona zostać dokładnie oczyszczona. Należy pamiętać o regularnym przemywaniu rany stosownymi preparatami zaleconymi przez lekarza oraz o regularnej zmianie opatrunku. Na trudno gojące się rany lekarz może zalecić stosowanie specjalistycznych kremów lub maści, które zawierają w swoim składzie substancje czynne o działaniu antyseptycznym, łagodzącym stan zapalny, nawilżającym. Zastosowanie specjalnych opatrunków, takich jak np. opatrunki alginianowe, plastry hydrokoloidowe czy opatrunki zawierające w składzie jony srebra może przyspieszyć gojenie się ran. Jeśli u pacjenta występują choroby współistniejące, które mogą utrudniać gojenie się ran, należy zadbać o prawidłowe leczenie również tychże chorób.

📌 Przeczytaj: Zakażenie skóry – na czym polega i jakie są objawy?

Trudno gojące się rany – domowe sposoby

W okresie gojenia się rany poza stosowaniem preparatów zaleconych przez lekarza należy pamiętać przede wszystkim o regularnym oczyszczaniu rany i zmianie opatrunków. Prawidłowa higiena i pielęgnacja rany mogą pomóc w zminimalizowaniu ryzyka jej zakażenia. Gojenie rany można wspomóc, stosując miejscowo np. aloes (żel lub liście) – wykazuje on właściwości kojące, regenerujące i przeciwzapalne. Na proces gojenia ran pozytywnie wpływa również odpowiednio zbilansowana dieta i prawidłowe nawodnienie organizmu. Należy zadbać o odpowiednią podaż białka, kwasów tłuszczowych Omega-3, mikroelementów oraz witamin. Witaminami odpowiadającymi za gojenie się ran są głównie: witamina C, A oraz K. Istotną rolę w procesie gojenia ran odgrywa witamina C, gdyż bierze ona udział w produkcji kolagenu, a także wspomaga działanie układu odpornościowego. W przypadku głębokich, rozległych czy trudno gojących się ran domowe sposoby mogą być niewystarczające i zalecana jest w wielu przypadkach konsultacja lekarska. 

Podsumowanie – FAQ

1. Dlaczego rana nie chce się goić?

Prawidłowe gojenie rany może być utrudnione przez infekcje, obecność chorób współistniejących, niedobory składników odżywczych czy nieprawidłową pielęgnację rany.

2. Jak długo goją się rany po operacji?

Czas gojenia ran pooperacyjnych zależy od rodzaju zabiegu, jaki był wykonywany, lokalizacji rany i jej wielkości oraz od ogólnego stanu pacjenta. Proces gojenia może potrwać kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy.

3. Co zrobić, żeby rany się szybciej goiły?

Należy stosować się do zaleceń lekarskich oraz pamiętać o odpowiedniej higienie i pielęgnacji rany. Warto również stosować zdrową dietę bogatą w białko, witaminy oraz minerały.

Mgr Aleksandra Wasilów