Stłuszczenie trzustki – objawy, przyczyny, leczenie

Stłuszczenie trzustki to stan, w którym dochodzi do gromadzenia się komórek tłuszczowych w miąższu tego narządu, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Główną przyczyną schorzenia jest otyłość, ale również nadmierne spożycie alkoholu, genetyczne predyspozycje czy cukrzyca typu 2. Leczenie stłuszczenia trzustki opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia, w tym na odpowiedniej diecie oraz regularnej aktywności fizycznej.

Otyłość jako choroba cywilizacyjna i jej wpływ na narządy wewnętrzne

W wyniku nadmiernej konsumpcji wysokokalorycznej żywności i braku aktywności fizycznej, coraz więcej osób zmaga się z otyłością. To jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego świata, uznawany za chorobę cywilizacyjną, prowadzącą do wielu powikłań zdrowotnych. Tkanka tłuszczowa, która w przypadku otyłości odkłada się nie tylko w tkance podskórnej i trzewnej, ale również w innych organach (takich jak serce, wątroba, nerki czy trzustka), ma negatywny wpływ na ich pracę, a w konsekwencji na funkcjonowanie całego organizmu.

Czym jest stłuszczenie trzustki?

Termin „stłuszczenie trzustki” po raz pierwszy użył Robertson F. Ogilvie w 1933 roku, odnosząc się do zmian w trzustce wykrytych w badaniach pośmiertnych u osób zarówno szczupłych, jak i zmagających się z otyłością. Badania przez niego przeprowadzone wykazały, że średni procentowy poziom tkanki tłuszczowej w trzustce u osoby otyłej jest statystycznie znacząco wyższy niż u osoby o prawidłowej masie ciała. Kolejne badania na ten temat zostały opublikowane 45 lat później przez Toma S. Olsena, który na podstawie analizy materiału histopatologicznego pobranego od 394 osób opracował czterostopniową skalę stłuszczenia trzustki, gdzie stopień pierwszy oznacza nieznaczną obecność komórek tłuszczowych w narządzie (niemających istotnego wpływu na jego funkcjonowanie), a stopień czwarty – ciężkie stłuszczenie (mogące prowadzić do nieprzyjemnych objawów oraz poważnych powikłań). Jego badania także wskazały na zależność między otyłością a stłuszczeniem trzustki, ale również na fakt, że z wiekiem proces ten ulega stopniowemu nasileniu.

Stłuszczenie trzustki – czy jest groźne?

Stłuszczenie trzustki (ang. pancreatic steatosis) nazywane inaczej trzustkową lipomatozą (ang. pancreatic lipomatosis) bywa stanem niebezpiecznym dla zdrowia, dlatego wymaga monitorowania oraz zmiany stylu życia. Taki stan może wpływać na upośledzenie funkcji zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej narządu i prowadzić do jego przewlekłego stanu zapalnego.

Długotrwałe, nieleczone stłuszczenie trzustki zwiększa ryzyko rozwoju niewydolności narządu, insulinooporności, cukrzycy typu 2, a nawet raka gruczołowego.

Stłuszczenie trzustki – przyczyny

Do piśmiennictwa medycznego został wprowadzony termin niealkoholowej choroby stłuszczeniowej trzustki (ang. nonalcoholic fatty pancreas disease, NAFPD), co wskazuje, że głównym czynnikiem powodującym gromadzenie się komórek tłuszczowych w tkance trzustki nie jest alkohol (choć również przyczynia się do rozwoju stłuszczenia narządu). Za najważniejszą przyczynę takiego stanu uważa się otyłość. Ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem i rzadziej występuje w populacji kobiet niż mężczyzn.

Stłuszczenie trzustki częściej diagnozowane jest u osób cierpiących na niektóre choroby genetyczne, takie jak np.:

• mukowiscydoza,
• zespół Bannayana
• zespół Shwachmana-Diamonda,
• zespół Johansona-Blizzarda,
• mutacje w obrębie lipazy estrów karboksylowych.

Do czynników ryzyka stłuszczenia trzustki należą również: stłuszczenie wątroby, nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie trójglicerydów i niskie stężenie cholesterolu HDL we krwi, cukrzyca typu 2 oraz palenie tytoniu. Na jej powstanie mogą wpływać również wirusy prowadzące do rozwoju stanów zapalnych trzustki, zespół AIDS oraz przyjmowanie niektórych leków (np. sterydów).

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/czy-masz-nash/

Stłuszczenie trzustki – objawy

Stłuszczenie trzustki może przebiegać bezobjawowo i dzieje się tak zwłaszcza we wczesnych stadiach schorzenia – o problemie chorzy najczęściej dowiadują się przypadkowo, np. w trakcie badania USG jamy brzusznej przeprowadzonego z innego powodu. W miarę postępu choroby, najczęściej zgłaszane symptomy towarzyszące stłuszczeniu trzustki związane są z funkcjonowaniem układu pokarmowego. Najbardziej typowy jest ból i uczucie dyskomfortu w górnej części brzucha (nadbrzuszu), wynikające ze stanu zapalnego narządu lub ucisku na okoliczne nerwy. Niektóre osoby mogą odczuwać nudności, a w bardziej zaawansowanych przypadkach także wymioty. Chorzy często zgłaszają brak apetytu oraz problemy trawienne, takie jak: wzdęcia, zgaga czy kłopoty z przyswajaniem pokarmów. W zaawansowanych przypadkach może wystąpić przewlekłe zmęczenie lub osłabienie.

Stłuszczenie trzustki – diagnostyka

Objawy stłuszczenia trzustki są dość ogólne i mogą być związane z wieloma innymi schorzeniami, dlatego diagnoza wymaga przeprowadzenia specjalistycznych badań. Procedurami pozwalającymi zdiagnozować stłuszczenie trzustki są badania obrazowe: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz USG przezbrzuszne. Bywa, że specjalista decyduje również o przeprowadzeniu znacznie dokładniejszego USG – tzw. USG EUS, w trakcie którego lekarz może wykonać tzw. elastografię tkankową trzustki, pozwalającą nie tylko na zobrazowanie struktury narządu, ale również na ocenę jej elastyczności („twardości” tkanek).

Lekarz może zlecić również badania laboratoryjne takie jak np.:

• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie enzymów trzustkowych (lipaza, amylaza),
• rozpoznanie antygenu nowotworowego CA19-9,
• poziom glukozy we krwi,
• cholesterol całkowity,
• parametry nerkowe: badanie ogólne moczu, mocznik, kreatynina, kwas moczowy, wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR).

Stłuszczenie trzustki – leczenie

Czy stłuszczenie trzustki jest odwracalne? W większości przypadków tak, o ile zostanie zastosowane odpowiednie postępowanie.

Terapia polega na wdrożeniu różnych działań, które mają na celu łagodzenie objawów, zatrzymanie rozwoju choroby oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia ewentualnych powikłań. Podstawą leczenia stłuszczenia trzustki u osób otyłych jest redukcja masy ciała. Dieta oparta na zasadach zdrowego żywienia oraz systematyczna aktywność fizyczna mają kluczowe znaczenie w zarządzaniu chorobą, ponieważ pomagają w utrzymaniu prawidłowej wagi i wspierają właściwe funkcjonowanie procesów metabolicznych. Warto przy tym pamiętać, że wprowadzenie aktywności fizycznej do codziennych rytuałów oraz właściwa dieta pomagają nie tylko w redukcji komórek tłuszczowych, ale wspierają cały organizm w poprawnym funkcjonowaniu, będąc jednocześnie ważnym elementem profilaktyki wielu chorób, w tym schorzeń układu krążenia czy onkologicznych.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/dieta-na-trzustke-co-wspomaga-prace-trzustki/

Czasami lekarz może zdecydować o wprowadzeniu farmakoterapii substytucyjnej enzymami trzustkowymi oraz lekami łagodzącymi nieprzyjemne objawy. W takim przypadku istotne jest, aby ściśle stosować się do zaleceń specjalisty i prowadzić terapię pod jego kontrolą. Leczenie stłuszczenia trzustki polega również na terapii chorób współistniejących.

Stłuszczenie trzustki – co jeść?

Jedną z najbardziej polecanych diet na stłuszczenie trzustki jest dieta śródziemnomorska oparta na spożywaniu dużej liczby warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz zdrowych tłuszczów (zwłaszcza oliwy z oliwek). Istotną rolę odgrywają ryby i owoce morza, które dostarczają cennych kwasów tłuszczowych omega-3. Warto postawić na ryby, drób i rośliny strączkowe jako cenne źródła białka. Jeśli chodzi o rodzaj obróbki termicznej produktów, zaleca się gotowanie na parze, pieczenie, duszenie.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/qa/na-czym-polega-diagnostyka-raka-trzustki/

Dieta na stłuszczenie trzustki wyklucza spożycie prostych węglowodanów, konserw, produktów przetworzonych z dużą zawartością tłuszczów zwierzęcych. Spożycie mięsa, szczególnie czerwonego, powinno być ograniczone. Należy całkowicie zrezygnować z picia alkoholu, który może przyczynić się do nasilenia procesu odkładania komórek tłuszczowych w trzustce i prowadzić do powikłań. Osoby cierpiące na stłuszczenie trzustki powinny skonsultować się z dietetykiem, ponieważ specjalista pomoże dostosować odpowiednią dietę, która wspiera zdrowie trzustki, poprawia metabolizm i pomaga w kontrolowaniu wagi. Dietetyk może zaproponować plan żywieniowy bogaty w produkty, które zmniejszają stan zapalny i poprawiają funkcje trzustki, jednocześnie eliminując pokarmy, które mogą pogłębiać problem.