Magnez w organizmie – znaczenie oraz skutki niedoboru i nadmiaru magnezu

Magnez to jeden z najważniejszych dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu pierwiastków chemicznych. Jego zawartość w ustroju dorosłego człowieka wynosi przeciętnie 1000 mmol^[1], a zapotrzebowanie dobowe waha się od 0,15 do 0,2 mmol/kg masy ciała^[1]. Magnez pełni szereg ważnych funkcji – aktywuje kilkaset enzymów w przemianach wewnątrzkomórkowych, uczestniczy w syntezie białka, przewodzeniu impulsów nerwowych i skurczu mięśni, bierze udział w procesach termoregulacji i regulacji ciśnienia tętniczego krwi oraz ma istotne znaczenie w mineralnej gospodarce kości. Niedobór magnezu prowadzi do zaburzeń metabolicznych, sercowo-naczyniowych i nerwowo-mięśniowych. Jego nadmiar ma negatywny wpływ na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe.

Magnez w organizmie – jakie pełni funkcje?

Magnez to pierwiastek chemiczny niezbędny do życia wszystkich organizmów żywych. W organizmie człowieka większość magnezu, bo około 60%, zdeponowane jest w układzie kostnym. W mięśniach szkieletowych znajduje się około 20% tego pierwiastka, a pozostała ilość rozmieszczona jest w innych tkankach i narządach, takich jak: nerki, wątroba czy przewód pokarmowy. Jedynie 1% magnezu znajduje się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Jego prawidłowe stężenie w osoczu krwi wynosi 0,65-1,2 mmol/L^[1], z czego około 2/3 występuje w postaci zjonizowanej, a 1/3 związana jest z albuminami.

Magnez w organizmie ludzkim pełni bardzo istotne funkcje. Jest aktywatorem ponad 300 reakcji enzymatycznych, katalizuje reakcje szlaku oddechowego, syntezy kwasów nukleinowych oraz przemian białkowych, tłuszczowych i węglowodanowych. Wpływa na przepuszczalność i stabilność błon komórkowych, stabilizuje również strukturę kwasów nukleinowych oraz płytki krwi, zapobiegając ich nadmiernej aktywacji. Uczestniczy w procesie skurczu komórek mięśnia sercowego i regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Pełni istotną rolę w metabolizmie kości i gospodarce wapniowej, wpływając na aktywność parathormonu. Bierze udział w termoregulacji, hydroksylacji witaminy D i regulacji stężenia glukozy we krwi. Uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych i wpływa na działanie układu immunologicznego.

Dobowe zapotrzebowanie na magnez waha się od 0,15–0,2 mmol/kg masy ciała^[1]. Zapotrzebowanie na magnez rośnie wraz ze wzrostem organizmu oraz podczas ciąży, przy silnym wysiłku fizycznym i psychicznym, w stresie i przy nadużywaniu alkoholu. Zalecane dobowe dawki magnezu wynoszą 350 mg/ dobę dla dorosłych, zdrowych mężczyzn i 300 mg/ dobę dla dorosłych, zdrowych kobiet. Dla niemowląt w wieku 7-11 miesięcy optymalna dawka wynosi 80 mg/ dobę, dla dzieci do 2 roku życia – 170 mg/ dobę, a do 9 roku życia – 230 mg/ dobę. Zalecana dobowa dawka dla nastoletnich chłopców wynosi 300 mg/ dobę, a dla dziewczynek 250 mg/ dobę^[2].

Badanie poziomu magnezu we krwi

Za prawidłowe stężenie magnezu w osoczu krwi uznaje się 0,65-1,2 mmol/L^[1]. Badanie polega na pobraniu krwi żylnej, w optymalnych warunkach rano oraz na czczo. Przy ocenie poziomu magnezu, warto wykonać także inne badania: poziom wapnia, potasu, sodu i fosforanów oraz stężenie kreatyniny. Badanie poziomu magnezu we krwi oraz innych jonów i kreatyniny możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Niedobór magnezu – objawy i skutki niedoboru magnezu

Objawy niedoboru magnezu są niecharakterystyczne, a łagodna hipomagnezemia może nie wywoływać żadnych objawów. Najczęściej pojawiają się zaburzenia metaboliczne pod postacią hipokalcemii (zbyt małe stężenie wapnia we krwi), hipokaliemii (zbyt małe stężenie potasu we krwi) i hipofosfatemii (zbyt małe stężenie fosforanów we krwi) oraz zaburzenia rytmu serca, takie jak arytmie komorowe czy migotanie przedsionków. Objawy nerwowo-mięśniowe obejmują drżenia rąk, nóg, języka, warg czy powiek, bolesne skurcze mięśni (najczęściej łydek), drętwienie i mrowienie kończyn, osłabienie siły mięśni (zwłaszcza mięśni oddechowych) i pojawienie się tężyczki (są to niekontrolowane i często bolesne skurcze mięśni, którym towarzyszy uczucie nieprzyjemnego mrowienia).

Niedobór magnezu może prowadzić do narastania nadciśnienia tętniczego oraz wystąpienia dolegliwości wieńcowych, związanych z niedokrwieniem mięśnia sercowego. Nieswoiste symptomy, takie jak przewlekłe uczucie zmęczenia, niemożność koncentracji i skupienia uwagi, upośledzenie pamięci, nadmierna nerwowość i drażliwość czy wypadanie włosów i niezdrowe paznokcie również mogą być związane z niedoborami tego pierwiastka. Zbyt niski poziom magnezu zwiększa także ryzyko osteoporozy postmenopauzalnej i insulinooporności oraz może sprzyjać rozwojowi zaburzeń lipidowych np. hipercholesterolemii i tworzeniu się złogów u pacjentów cierpiących na kamicę nerkową.

Inne objawy niedoboru magnezu obejmują: apatię i zaburzenia depresyjne oraz lękowe, utratę apetytu, senność, wzrost parametrów zapalnych, wzmożoną potliwość, nudności oraz wymioty. Badania kliniczne wskazują także na związek niedostatecznego poziomu magnezu w organizmie z ryzykiem udarów mózgu i migrenami.

Przyczyny niedoboru magnezu

Przyczyny niedoboru magnezu obejmują: zbyt małą podaż z dietą (np. źle zbilansowana dieta z ubogą zawartością magnezu lub z wysoką zawartością składników utrudniających jego wchłanianie), zaburzenia wchłaniania magnezu (np. zapalenie trzustki, zespoły złego wchłaniania czy przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej), zbyt dużą utratę magnezu (np. w przewlekłym alkoholizmie, chorobach nerek, pierwotnej nadczynności przytarczyc, przy wymiotach i biegunkach), odkładanie magnezu w tkankach (np. w zespole „głodnych kości”) oraz przesunięcie jonów magnezowych z przestrzeni pozakomórkowej do komórek (np. podczas intensywnej insulinoterapii przy leczeniu cukrzycowej kwasicy ketonowej).

Nadmiar magnezu – objawy i skutki nadmiaru magnezu

Zbyt wysoki poziom magnezu w organizmie może prowadzić do: zaparć i zatrzymania moczu (choć w pierwszej kolejności hipermagnezemia może objawić się biegunką i odwodnieniem), trudności z oddychaniem, zaburzeń snu, osłabienia mięśni, mrowienia i drętwienia skóry twarzy, spadku ciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca, dezorientacji, zaburzeń widzenia, mowy i zaburzeń świadomości.

Przyczyny nadmiaru magnezu

Nadmiar magnezu w organizmie występuje rzadko. Może być spowodowany nieprawidłowym wydalaniem magnezu przez nerki, co zdarza się w przypadku chorób nerek (np. przewlekłej niewydolności nerek), niedoczynności kory nadnerczy i przy niedoczynności tarczycy. Niektóre zapalne choroby żołądka i jelit mogą prowadzić do nadmiernej absorpcji jonów magnezowych z przewodu pokarmowego. Przyczyną hipermagnezemii może być także zbyt duża podaż związków magnezu (np. przy podaży dożylnej siarczanu magnezu, rzadziej przy niekontrolowanym i przewlekłym stosowaniu suplementów diety), niektóre nowotwory czy choroby autoimmunologiczne.

Co obniża poziom magnezu we krwi, a co go zwiększa?

Przyswajanie magnezu z diety wynosi między 30% a 50%. Na tę wartość wpływają inne składniki pokarmowe. Kwas fitynowy, szczawiany i fosforany utrudniają absorpcję magnezu, podobnie jak duże ilości wapnia i białka. Wzrost wchłaniania magnezu obserwuje się przy spożyciu produktów bogatych w laktozę i błonnik pokarmowy oraz w obecności witaminy B6 (stąd często preparaty z magnezem zawierają także tę witaminę.)

Najlepszym źródłem magnezu są ziarna zbóż, kasza gryczana, zielone warzywa liściaste (np. szpinak), fasola, groszek, orzechy, pestki dyni, migdały, daktyle, kakao, gorzka czekolada, rodzynki, sery podpuszczkowe, ryby, soja, ziemniaki i banany. Część magnezu (szacuje się, że około 10%) zapewnia także picie wody, zwłaszcza twardej.

Jeśli Twój lekarz zaleci Ci stosowanie doustnych suplementów diety z magnezem, koniecznie zwróć uwagę na postać magnezu w preparacie. Związki organiczne są lepiej przyswajalne, unikaj więc tlenków czy wodorotlenków magnezu. Lepiej sięgnąć po mleczany, asparginiany lub cytryniany magnezu. Pamiętaj także, że wchłanianie i transport magnezu poprawia witamina B6, a jeśli cierpisz na chorobę wrzodową- zastosuj tabletki dojelitowe.

Magnez w organizmie pełni wiele istotnych funkcji. Jest katalizatorem przemian białkowych, tłuszczowych i węglowodanowych, wpływa na przewodnictwo nerwowe, układ sercowo-naczyniowy i kurczliwość mięśni. Wywiera wpływ na poziom glukozy i insuliny, a także reguluje metabolizm kości. Do organizmu dostarczany jest wraz z pożywieniem, a jego gospodarkę w dużej mierze regulują nerki. Przyczyny zaburzeń poziomu magnezu są rozmaite Jego niedobór lub nadmiar jest szkodliwy i powoduje szereg niespecyficznych objawów, w związku z czym wymaga przeprowadzenia diagnostyki różnicowej. Jeśli więc cokolwiek Cię niepokoi, udaj się do swojego lekarza – być może zaleci Ci sprawdzenie poziomu magnezu w surowicy krwi. Takie badanie możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Sprawdź również:

1. Co należy wiedzieć o magnezie?

Bibliografia:

• „Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu” – H. Szymczyk
• „Magnez aktualny stan wiedzy” – A. Karmańska, A. Stańczak, B. Karwowski
• „Znaczenie magnezu w diecie w odniesieniu do najnowszych wytycznych żywieniowych” – A. Lebiedowska [2]
• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik [1]
• Normy żywienia dla populacji Polski – M. Jarosz