Wysokie ciśnienie - przyczyny podwyższonego ciśnienia

Z nadciśnieniem zmaga się wiele ludzi na całym świecie. Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z istnienia problemu. Ci, którzy są świadomi choroby, często ją bagatelizują i nie stosują się do wskazań lekarza. jakie czynniki powodują wysokie ciśnienie? Przyczyny kłopotu często związane są z prowadzeniem niezdrowego trybu życia; czasami podwyższone ciśnienie jest efektem toczących się w organizmie chorób.

Co to jest ciśnienie tętnicze?

Ciśnienie tętnicze dostarcza nam informacji o tym, jakie ciśnienie na ściany tętnic wywiera płynąca w nich krew. Jego wartość obrazują dwie składowe: wartość skurczowa (związana ze skurczem serca, kiedy mięsień wypycha krew do tętnic) oraz rozkurczowa (kiedy do serca wpływa kolejna ilość krwi).

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne i Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego podają, że właściwe ciśnienie tętnicze wynosi:

• 120-129/70-79 mm Hg dla osób do 65. roku życia,
• 130-139/70-79 mm Hg dla osób po 65. roku życia,
• 130-149/70-79 mm Hg dla osób powyżej 80. roku życia.

Wysokie ciśnienie jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnych zgonów na świecie. Brzmi groźnie? Powinno. Nieleczone schorzenie jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, do których zaliczamy między innymi miażdżycę, zawał mięśnia sercowego, niewydolność serca czy udar mózgu. Podwyższone ciśnienie krwi może również skutkować pogorszeniem czynności nerek.

Jaki charakter może mieć nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze może mieć charakter:

• pierwotny (około 90% przypadków) – wówczas jest chorobą samą w sobie, rozwija się przez dłuższy okres pod wpływem działania czynników genetycznych lub środowiskowych,
• wtórny – w takiej sytuacji jest ono skutkiem schorzenia, na które cierpimy (np. chorób nerek, nadnerczy, tarczycy, zwężenia aorty czy obturacyjnego bezdechu sennego) lub stosowania niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, doustnych leków antykoncepcyjnych itp.).

Pamiętajmy również o tym, że wysokie ciśnienie może pojawić się nagle, gdy np. mocno zdenerwujemy się, przestraszymy lub jesteśmy w trakcie wykonywania większego fizycznego wysiłku. Jest to zjawisko naturalne, którym nie trzeba się niepokoić. Naszą czujność powinno wzbudzić wysokie ciśnienie krwi, pojawiające się regularnie o różnych porach dnia i nocy, niezwiązane z aktywnością fizyczną, stresującymi sytuacjami lub innymi czynnikami środowiskowymi.

Wysokie ciśnienie – przyczyny

Im jesteśmy starsi, tym większe prawdopodobieństwo rozwoju nadciśnienia tętniczego. Proces starzenia się organizmu doprowadza między innymi do pogorszenia kondycji narządów i organów, w tym również serca. Z upływem lat staje się ono słabsze i bardziej podatne na działanie czynników, takich jak np. stres.

Prawda jest taka, że każdy, kto prowadzi niehigieniczny tryb życia, narażony jest na wystąpienie dolegliwości, jaką jest wysokie ciśnienie. Przyczyny schorzenia to między innymi mała aktywność fizyczna  czyli brak odpowiedniej dawki ruchu. Jeśli większość dnia spędzamy za biurkiem, a w wolnym czasie siedzimy przed ekranem telewizora, to z pewnością jesteśmy bardziej narażeni na pojawienie się wysokiego ciśnienia.

Przyczyny wysokiego ciśnienia krwi to również nadwaga i powodująca ją między innymi niewłaściwa dieta. Spożywanie potraw tłustych, smażonych i wysokoprzetworzonych, doprowadza do nadmiarowych kilogramów, a w efekcie do problemów z układem krwionośnym. Wzrost ciśnienia tętniczego spowodowany może być również nadmiarem soli w codziennym jadłospisie.

Jakie są jeszcze przyczyny wysokiego ciśnienia rozkurczowego i skurczowego? Problem może pojawić się gdy:

• żyjemy pod wpływem stresu,
• cierpimy na nadmiar obowiązków,
• mało czasu przeznaczamy na sen,
• nadużywamy napojów alkoholowych,
• palimy papierosy,
• mamy skłonności do rodzinnego występowania nadciśnienia tętniczego.

Bywa, że wysokie ciśnienie ma charakter wtórny i pojawia się jako efekt innych schorzeń, które toczą się w organizmie. Problem może dotyczyć osób dotkniętych różnymi chorobami serca, nerek, nadnerczy czy tarczycy.

Wysokie ciśnienie u nastolatków – przyczyny

Przyczyny nadciśnienia tętniczego często sięgają młodości – młodzież ze stwierdzonym schorzeniem ma skłonności do nadciśnienia również w wieku dorosłym. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie pomiarów ciśnienia tętniczego krwi nie tylko u osób starszych, ale również u młodszych. W przypadku dzieci i młodzieży przyczyną nadciśnienia są zazwyczaj inne choroby, choć coraz częściej mówi się o nadciśnieniu pierwotnym. Z każdym rokiem wzrasta problem otyłości wśród młodego pokolenia. Wysokoprzetworzone jedzenie, nadmiar soli i tłuszczów w diecie, mało ruchu – to mogą być przyczyny wysokiego ciśnienia u nastolatków.

Wartości ciśnienia, których przekroczenie oznacza nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, są zmienne i zależą od wieku. Jak je odczytać? Pomagają w tym krzywe rozkładu wysokości ciśnienia w postaci siatek centylowych, opracowane dla obu płci oraz grup wiekowych z uwzględnieniem siedmiu kategorii wzrostowych.

Wysokie ciśnienie w nocy – przyczyny

Jeśli mamy problem z wysokim ciśnieniem krwi w nocy (nadciśnienie nocne), to jesteśmy bardziej narażeni na wystąpienie chorób układu sercowo-naczyniowego, nawet jeśli pomiary dokonywane w ciągu dnia wskazują prawidłowe wartości. Często nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że cierpimy na wysokie ciśnienie w nocy – przyczyny tego stanu rzeczy są różne, a sytuację mogą wywoływać te same czynniki, które powodują podwyższone ciśnienie tętnicze w ciągu dnia.

Wysokie ciśnienie – objawy

O tym, że mamy wysokie ciśnienie, najczęściej dowiadujemy się podczas wizyty u lekarza (najczęściej u specjalisty medycyny pracy), który przeprowadza standardowe badanie, polegające na pomiarze ciśnienia tętniczego krwi. Nieznacznie podwyższone ciśnienie zwykle nie daje jednoznacznych, charakterystycznych objawów. Dopiero z upływem czasu dolegliwość rozwija się i powoduje wystąpienie bardziej wyraźnych symptomów. Należą do nich głównie:

• uczucie zmęczenia, osłabienie, brak sił,
• zawroty oraz bóle głowy o pulsującym charakterze,
• zaczerwienienie twarzy,
• kołatanie serca,
• uderzenia gorąca,
• szumy uszne,
• mroczki przed oczami,
• nadmierna potliwość,
• problemy ze snem.

Z natychmiastowej pomocy lekarskiej musimy skorzystać w sytuacji, kiedy wysokiemu ciśnieniu towarzyszą takie objawy, jak np. ucisk w klatce piersiowej oraz objawy neurologiczne, (np. problemy z wysławianiem się, rozumieniem słów itp.).

Wysokie ciśnienie – diagnostyka

Aby zdiagnozować u siebie wysokie ciśnienie, nie musimy iść do lekarza, choć (jak wspomniano wcześniej) to właśnie u niego najczęściej dowiadujemy się o problemie.

Pomiary ciśnienia tętniczego krwi możemy przeprowadzać samodzielnie w domu przy pomocy ciśnieniomierza. Jeśli wyniki badań nas niepokoją, wówczas powinniśmy zgłosić się do specjalisty. Lekarz w pierwszej kolejności przeprowadzi wywiad na temat naszego ogólnego samopoczucia oraz schorzeń, na które cierpimy. Z pewnością zapyta, czy ktoś w najbliższej rodzinie ma kłopoty z wysokim ciśnieniem.

Podczas wizyty specjalista z pewnością dokona pomiaru ciśnienia. Niestety u części osób obserwuje się podwyższone ciśnienie w momencie przeprowadzania badania w gabinecie lekarskim (jest to tzw. syndrom białego fartucha) – stres towarzyszący wizycie u lekarza powoduje wzrost wartości pomiarowych. Wówczas zaleca się powtórzenie badań w domu lub 24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego (badanie Holtera).

W celu zdiagnozowania przyczyn podwyższonego ciśnienia możemy zostać poproszeni o wykonanie następujących badań laboratoryjnych:

• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• stężenie potasu i sodu w moczu,
• poziom kreatyniny w surowicy krwi,
• poziom cholesterolu,
• stężenie glukozy we krwi,
• stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi.

Lekarz może zalecić przeprowadzenie badania echokardiograficznego serca, które pomaga w określeniu kondycji mięśnia sercowego oraz badanie okulistyczne (nadciśnienie tętnicze może wpływać na stan tętnic unaczyniających narząd wzroku).

Jak prawidłowo dokonać pomiary ciśnienia krwi?

Badanie należy przeprowadzić w pozycji siedzącej po kilku minutach odpoczynku, kiedy czujemy się zrelaksowani, wypoczęci i nie jesteśmy pod wpływem alkoholu. Na pół godziny przed dokonaniem pomiaru trzeba zrezygnować z palenia papierosów, picia kawy i większej aktywności fizycznej – czynniki te mogą zaburzyć wynik. Przedramię, na którym dokonujemy pomiaru, najlepiej położyć na płaskiej powierzchni (np. na blacie stołu) na wysokości serca. Stopy powinny znajdować się na podłodze.

Wysokie ciśnienie – sposoby na obniżenie

Jeśli cierpimy na wysokie ciśnienie, lekarz (po przeprowadzeniu wnikliwej diagnostyki) zaproponuje terapię, która może obejmować leczenie farmakologiczne. To ważne, abyśmy nie lekceważyli zaleceń specjalisty, gdyż nieleczona dolegliwość może prowadzić do bardzo poważnych problemów zdrowotnych.

Wiele zależy również od nas samych – aby obniżyć wysokie ciśnienie powinniśmy zadbać o zdrowy tryb życia, który przełoży się nie tylko na obniżenie ciśnienia, ale również na kondycję całego naszego organizmu. Jak sobie pomóc? Oto podstawowe zasady:

• dbajmy o prawidłową masę ciała,
• dużo się ruszajmy,
• porzućmy szkodliwe nałogi (papierosy, alkohol),
• unikajmy sytuacji stresowych,
• stosujmy techniki relaksacyjne (ćwiczenia oddechowe, joga, medytacja),
• zadbajmy o jadłospis oparty na zasadach zdrowego żywienia, unikajmy soli (dieta chorych na nadciśnienie tętnicze nie powinna zawierać więcej niż 5 g soli kuchennej/dobę (≤ 2 g sodu).

Podstawą leczenia wysokiego ciśnienia jest poznanie przyczyny dolegliwości. Tylko w ten sposób można osiągnąć długoterminowe efekty i uniknąć niebezpiecznych dla zdrowia i życia konsekwencji podwyższonego ciśnienia krwi.

Bibliografia:

1. Praca zbiorowa, Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok, Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2019, tom 5, nr 1, strony: 1–86.
2. Empar Lurbe, Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, Choroby Serca i Naczyń 2010, tom 7, nr 3, 107–111.
3. Prof. dr hab. n. med. Aleksandra Żurowska Anna, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z podwyższonym ciśnieniem tętniczym, Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 5, 349–375.
4. Wiernicki Paweł, Nadciśnienie nocne zwiększa ryzyko udaru i chorób serca, online: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C84598%2Cnadcisnienie-nocne-zwieksza-ryzyko-udaru-i-chorob-serca.html, dostęp: 09.02.2023.
5. Nowe normy ciśnienia tętniczego. 140/90 to za mało, by uniknąć ryzyka zawału, online: https://apteline.pl/artykuly/nowe-normy-cisnienia-tetniczego-14090-to-za-malo-by-uniknac-ryzyka-zawalu, dostęp: 28.02.2023.