Choroby nerek – objawy, profilaktyka, diagnostyka

Nerki to jeden z najważniejszych narządów w naszym organizmie. Oczyszczają krew z toksyn, regulują poziom płynów i zakwaszenie organizmu. Choroby nerek mogą rozwijać się przez wiele lat bez charakterystycznych objawów, doprowadzając w konsekwencji do ich nieodwracalnego uszkodzenia.

Co zrobić by zachować prawidłowe funkcjonowanie nerek? Jakie badania wykonać i kiedy warto udać się do lekarza?

Funkcje nerek

Przez nerki przepływa codziennie kilkaset litrów krwi, która jest oczyszczana z toksyn i nadmiaru wody. Narząd ten reguluje również stężenie jonów i poziom ciśnienia tętniczego.

Najważniejsze funkcje nerek to:

• wydalnicza – usuwanie produktów przemiany materii, leków, toksyn oraz nadmiaru wody z organizmu
• homeostatyczna – czyli utrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego. Nerki zapewniają prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi oraz prawidłowe stężenie elektrolitów w tkankach i płynach organizmu (sodu, potasu, magnezu, wapnia, fosforu). Odgrywają istotną rolę w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej.
• wewnątrzwydzielnicza – nerki wytwarzają erytropoetynę (hormon regulujący proces tworzenia krwinek czerwonych w szpiku kostnym), a także biorą udział w przemianie witaminy D, niezbędnej w utrzymywaniu prawidłowego stanu układu kostnego.

Profilaktyka chorób nerek

Jak zadbać o to, by jak najdłużej zachować prawidłowe funkcjonowanie nerek? Warto regularnie badać ciśnienie krwi i wykonywać badania profilaktyczne  – laboratoryjne i obrazowe (np. USG). Poza tym unikać dużych ilości środków przeciwbólowych bez recepty i zrezygnować z używek (papierosy, alkohol). Warto również utrzymywać prawidłową masę ciała, zapewnić odpowiednią ilość płynów (2 litry dziennie) i zdrową dietę z ograniczoną ilością soli i białka.

W przypadku zdiagnozowania cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego (schorzeń, które najczęściej prowadzą do przewlekłej choroby nerek), należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich.

Choroby nerek objawy

• Zmiany w oddawaniu moczu – bardzo mała lub bardzo duża ilość wydalanego moczu (niezwiązana z ilością przyjmowanych płynów), częste oddawanie moczu w nocy
• Zmiany w wyglądzie moczu – zmiany koloru: bardzo ciemny lub bardzo jasny, obecność krwi, zmętnienia, nieprzyjemnej woni, pienienie się moczu
• Obrzęki poranne
• Nadciśnienie
• Brak apetytu, nudności, wymioty
• Łatwe męczenie się, osłabienie, kłopoty z koncentracją.

Niektóre symptomy mogą pozostać niezauważone lub błędnie przypisane innym schorzeniom. Warto skonsultować się z lekarzem jeśli zauważymy u siebie lub swoich bliskich takie nietypowe objawy chorób nerek:

• bóle w dole pleców przypominające bóle kręgosłupa
• suchość skóry
• obniżona odporność (częste infekcje), łatwe powstawanie siniaków
• zaburzenia smaku
• nadmierna senność lub bezsenność
• bóle głowy
• bóle kości i stawów

Badania diagnostyczne nerek

Najważniejsze badania laboratoryjne pozwalające ocenić pracę nerek to:

badanie ogólne moczu, stężenie mocznika i kreatyniny (z wyliczonym GFR – wskaźnikiem przesączania kłębuszkowego), stężenie sodu, potasu, fosforu nieorganicznego i wapnia, poziom kwasu moczowego, morfologia krwi, wskaźnik ACR – albumina/kreatynina w moczu, albumina w dobowej zbiórce moczu (DZM) czy klirens kreatyniny  – badanie polegające na oznaczeniu stężenia kreatyniny w surowicy oraz w moczu pochodzącym z dobowej zbiórki.

Badanie ogólne moczu to przesiewowy test pozwalający ocenić funkcjonowanie nerek, stan dróg moczowych, ale również wykryć inne schorzenia jak cukrzyca czy choroby wątroby.

Oznaczanie poziomu mocznika i kreatyniny jest przydatne w ocenie zdolności wydalniczej nerek, szczególnie oszacowanie współczynnika filtracji kłębuszkowej eGFR. Jest on wyliczany na podstawie stężenia kreatyniny, wieku i płci. Obniżenie jego wartości poniżej 60 ml/min/1,73m² jest jednym z objawów upośledzenia czynności nerek. Innym sposobem określania filtracji nerkowej jest oznaczanie klirensu kreatyniny, jest to jednak metoda niewygodna do przeprowadzenia a przez to mniej dokładna.

Albumina w DZM oraz wskaźnik ACR pozwalają na wczesne wykrycie uszkodzenia bariery filtracyjnej nerek. Określenie wskaźnika ACR – albumina/kreatynina  w pojedynczej próbce moczu jest obecnie zalecane ze względu na prostotę wykonania i wyeliminowanie efektu rozcieńczenia moczu.

Poziom kwasu moczowego jest pomocny przy ocenie funkcji wydalniczej nerek (wzrasta w przewlekłej chorobie nerek), w różnicowaniu przyczyn kamicy moczowej oraz w diagnostyce dny moczanowej.

Oznaczanie poziomu jonów w surowicy – sodu, potasu, chlorków, wapnia, fosforu nieorganicznego służy ocenie czynności nerek oraz wykrywaniu powikłań przewlekłej choroby nerek.

Badanie morfologii krwi pozwala na wykrycie niedokrwistości będącej powikłaniem przewlekłej choroby nerek.

Jak się przygotować do badań diagnostycznych nerek?

Krew do badań  laboratoryjnych powinna być pobrana na czczo w godzinach porannych lub przedpołudniowych, po nocnym wypoczynku.

Badanie ogólne moczu wymaga pobrania pierwszej porannej próbki moczu ze środkowego strumienia, po uprzednim umyciu okolicy cewki moczowej. Badania nie należy wykonywać po wysiłku fizycznym i w czasie menstruacji.

Natomiast badania wykonywane z dobowej zbiórki moczu wymagają  zebrania wszystkich porcji moczu uzyskanych pomiędzy drugim oddaniem moczu dnia pierwszego zbiórki a pierwszą porcją dnia kolejnego. Warto zaopatrzyć się w miarowe naczynie do tego celu przeznaczone. Następnie należy zmierzyć całą objętość zgromadzonego moczu, zamieszać i pobrać do pojemniczka ok. 50 ml.

Przed oznaczaniem poziomu albuminy w moczu (wskaźnik ACR lub albumina w DZM) należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego i nie wykonywać tego badania w trakcie infekcji dróg moczowych oraz w trakcie miesiączki.

Do oznaczenia albuminy i kreatyniny w celu wyliczenia wskaźnika ACR zalecane jest pobranie  pierwszej lub drugiej porannej porcji moczu.

mgr Renata Grzelik

Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą pakietów badań dostępnych w sklepie internetowym.

sprawdź e-PAKIET Nerkowy

Piśmiennictwo:

– Szczeklik A. (red): Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

– Neumeister B., Besenthal I., Böhm B.O.: Diagnostyka Laboratoryjna. Poradnik kliniczny. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.

– Solnica B. (red): Diagnostyka laboratoryjna. PZWL Warszawa 2014.