Zaburzenia funkcji tarczycy

Na szyi każdego z nas, ukryta pod skórą, znajduje się tarczyca – jeden z gruczołów produkujący substancje zwane hormonami, którego nieprawidłowa praca może mieć wpływ na wiele aspektów naszego życia, łącznie z nastrojem!

Hormony tarczycy odpowiadają między innymi za kontrolę, w jaki sposób organizm zużywa i magazynuje energię, warunkują również prawidłowy rozwój mózgu u dzieci.

Gruczoły produkujące hormony w normalnych warunkach pracują w ściśle skoordynowany ze sobą sposób. I tak tarczyca, stymulowana przez hormon tyreotropowy (TSH) wydzielany przez przysadkę mózgową, produkuje hormon T3, czyli trójjodotyroninę i T4, czyli tyroksynę.

Jeśli ilość wolnej T4 (free T4 = fT4) we krwi wzrasta, powoduje to zahamowanie uwalniania TSH przez przysadkę i chwilowy brak stymulacji tarczycy do produkcji kolejnej porcji hormonów.
Większość T3 i T4 znajduje się we krwi w postaci związanej z różnymi białkami (takimi jak: TBG = globulina wiążąca tyroksynę, TBPA = transtyretyna, albumina). Tylko niewielka część tych hormonów występuje w postaci wolnej.

Hormony wolne mogą wnikać do komórek i poprzez wiązanie się z receptorem w jądrze komórkowym oddziaływać na ich funkcję. Hormony związane z białkami są magazynem, z którego w razie potrzeby mogą zostać uwolnione aktywne, wolne formy hormonów. Ponieważ w niektórych chorobach bądź pod wpływem niektórych leków zmienia się ilość białka wiążącego T3 i T4, celem oceny stężenia hormonów tarczycy we krwi określa się zwykle poziom wolnych (f=free) T3 i T4.

Nieprawidłowa ilość hormonów tarczycy może polegać na ich niedoborze – mówimy wtedy o niedoczynności tarczycy (hipotyreoza) lub ich nadmiarze – taki stan to nadczynność tarczycy (hipertyreoza).

NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY

Pierwsze badanie funkcji tarczycy ma miejsce wkrótce po urodzeniu – wykonując tak zwane testy przesiewowe, obowiązkowe u wszystkich noworodków, można wykryć wrodzony brak tarczycy.
W każdym momencie naszego życia może dojść do sytuacji, gdy ilość hormonów produkowanych przez tarczycę zacznie się zmniejszać.

Przyczyną nabytej niedoczynności tarczycy może być na przykład niedobór jodu czy choroba Hashimoto, w której organizm zaczyna produkować specjalne białka zwane przeciwciałami (anty-TPO, anty-TG), które uszkadzają tarczycę.

Objawami niedoczynności tarczycy są:

• zmęczenie,
• brak energii,
• ciągłe odczuwanie chłodu,
• włosy stają się cienkie i zaczynają wypadać,
• mogą występować zaparcia.

U miesiączkujących kobiet pojawiają się zaburzenia cyklu miesiączkowego. Jeśli na podstawie badań diagnostycznych niedoczynność tarczycy zostanie potwierdzona, konieczne może być zażywanie sztucznego hormonu tarczycy w tabletkach.

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY

Z kolei nadczynność tarczycy, w której dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy powoduje, że człowiek zaczyna czuć się roztrzęsiony i zdenerwowany. Pojawiają się:

• trudności ze snem,
• osłabienie siły mięśniowej zwłaszcza w ramionach i udach, co sprawia trudności w podnoszeniu ciężkich przedmiotów czy we wspinaniu się po schodach,
• drżenia,
• nadmierne pocenie się,
• nietolerancja ciepła,
• uczucie szybkiego lub nierównego bicia serca,
• utrata masy ciała przy wzmożonym apetycie,
• biegunki,
• bóle głowy,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Nadczynność tarczycy może również spowodować powstanie obrzęku w okolicy szyi nazywanego wolem.

Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, gdy organizm człowieka zaczyna produkować białko zwane TRAb (przeciwciało przeciw receptorom TSH) stymulujące tarczycę do ciągłej produkcji hormonów. Nadczynność tarczycy również wymaga leczenia.

OCENA FUNKCJI TARCZYCY

Ocenę funkcji tarczycy u dotychczas zdrowych osób najlepiej zacząć od zmierzenia stężenia TSH w surowicy krwi. Jeśli stężenie TSH jest prawidłowe, z reguły nie trzeba wykonywać żadnych kolejnych badań, wyjątkiem jest tutaj sytuacja, w której podejrzewamy zaburzenie funkcji przysadki mózgowej lub dziecko ma przekonujące dowody niedoczynności lub nadczynności tarczycy mimo prawidłowego poziomu TSH.
Jeśli stężenie TSH przekracza normę, należy oznaczyć stężenie fT4. Najczęściej taka sytuacja występuje w przypadku niedoczynności tarczycy.
Jeśli stężenie TSH jest niskie, należy dodatkowo oznaczyć stężenie fT4 i fT3. Wyniki takie świadczą najczęściej o nadczynności tarczycy.

Interpretacja uzyskanych wyników nie jest sprawą prostą (patrz- tabela1). W przypadku podejrzenia jakichkolwiek nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy zawsze należy skonsultować się z lekarzem, gdyż nawet pozornie prawidłowe wyniki stężeń hormonów przysadkowych i tarczycy w połączeniu z objawami klinicznymi mogą wskazywać na chorobę.

Prawidłowa funkcja przysadki mózgowej i ośrodka nadrzędnego – podwzgórza

TSH	fT4	T3	Interpretacja
w normie	w normie	w normie	Tarczyca zdrowa
powyżej normy	poniżej normy	w normie lub powyżej normy	Niedoczynność tarczycy
poniżej normy	w normie lub powyżej normy	powyżej normy	Nadczynność tarczycy

Zaburzenie funkcji przysadki mózgowej lub ośrodka nadrzędnego – podwzgórza

TSH	fT4	T3	Interpretacja
w normie lub powyżej normy	powyżej normy	powyżej normy	Nadczynność tarczycy wynikająca z nadmiaru TSH
w normie lub powyżej normy	poniżej normy	w normie lub powyżej normy	Niedoczynność tarczycy wynikająca z nieprawidłowej pracy przysadki mózgowej

Jeśli okaże się, że poziom hormonów tarczycowych jest nieprawidłowy, w celu ustalenia, czy mamy do czynienia z bardzo powszechnymi chorobami autoimmunologicznymi tarczycy, polegającymi na produkcji przez organizm specjalnych przeciwciał zaburzających funkcję tarczycy, należy ocenić ich stężenie we krwi. Prawie wszyscy pacjenci z chorobą Hashimoto mają wysokie stężenia przeciwciał przeciw tyreoglobulinie (anty-TG) i peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). Z kolei u osób z chorobą Gravesa-Basedowa występują przeciwciała przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb).

BADANIA DODATKOWE

Ponieważ hormony tarczycy są ważne dla prawidłowej funkcji wielu narządów, ich nieprawidłowe stężenie ma również odbicie w wynikach innych badań dodatkowych.

W przypadku niedoczynności tarczycy u dziecka w morfologii krwi może występować niedokrwistość, czyli anemia. Podwyższa się poziom cholesterolu a obniża poziom fosfatazy alkalicznej.

U dzieci z nadczynnością tarczycy elektrokardiogram (EKG) może wykazać zaburzenia rytmu serca, a badanie okulistyczne wytrzeszcz gałek ocznych.
U osób z chorobą tarczycy należy zawsze wykonać badanie ultrasonograficzne (USG) tego organu.

MONITOROWANIE TERAPII LEWOTYROKSYNĄ

Jeśli dziecko ma pierwotną niedoczynność tarczycy i przyjmuje lewotyroksynę (sztuczny hormon tarczycy), monitoruje się terapię przez oznaczenie poziomu TSH. Jeśli stężenie TSH jest za wysokie lub za niskie należy odpowiednio, po konsultacji z lekarzem, dostosować dawkę lewotyroksyny. W przypadku wtórnej lub trzeciorzędowej niedoczynność tarczycy (związanej z chorobą przysadki lub podwzgórza) należy dodatkowo oznaczyć fT4, gdyż wydzielanie TSH może być u takich osób nieprawidłowe i nie świadczyć adekwatnie o stanie tarczycy.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą pakietów badań dostępnych w sklepie internetowym.

ZOBACZ e-PAKIET TARCZYCOWY
ZOBACZ e-PAKIET TARCZYCOWY ROZSZERZONY

Lek.med. Magdalena Zasada

Piśmiennictwo:
1.Vademecum pediatry pod redakcją Jacka Józefa Pietrzyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2011
2. www.uptodate.com