Jakie badania na choroby weneryczne?

Choroby przenoszone drogą płciową, inaczej weneryczne, to infekcje, które przenoszą się głównie poprzez aktywność seksualną, w tym seks pochwowy, oralny i analny. Niektóre infekcje mogą być przenoszone przez bliski kontakt osobisty, taki jak pocałunki (zakażenie wirusem opryszczki HSV) lub przez matkę na dziecko podczas ciąży oraz porodu. Choroby przenoszone drogą płciową są powodowane przez bakterie, wirusy lub pasożyty. Każdego roku, mimo powszechnej ogólnej świadomości o tych chorobach, część pacjentów zaraża się jakimś typem infekcji przenoszonej drogą płciową – przy czym połowa diagnoz występuje u nastolatków i młodych dorosłych w wieku od 15 do 24 lat.

Choroby weneryczne – które do niech należą?

Powszechne choroby przenoszone drogą płciową to:

• chlamydioza
• opryszczka narządów płciowych
• rzeżączka
• kiła inaczej syfilis
• HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus) czyli wirus upośledzający odporność powodujący groźną chorobę AIDS
• HPV (ang. Human Papilloma Virus) czyli wirus brodawczaka ludzkiego, którego niektóre podtypy są wysokoonkogenne i predysponują do rozwoju nowotworów np. rak szyjki macicy
• WZW – wirusowe zapalenie wątroby B i C

Nieleczone choroby przenoszone drogą płciową mogą powodować wyniszczające i długotrwałe problemy zdrowotne, takie jak przewlekłe zapalenie płuc, uszkodzenie mózgu, narządów wewnętrznych, bezpłodność, a nawet śmierć. Na szczęście wszystkie infekcje tego typu można leczyć, a niektóre całkowicie wyleczyć. Choroby przenoszone drogą płciową nie zawsze wywołują objawy, można być nosicielem i tego nie wiedzieć, jak również nieświadomie przekazywać patogenną bakterię lub wirusa innej osobie. Dlatego ważne jest wykonywanie testów przesiewowych, aby określić nasz stan zdrowotny.

Jakie badania na choroby weneryczne u mężczyzn i u kobiet?

W tym artykule opisano, które choroby weneryczne występują najczęściej oraz testy na choroby weneryczne, które można wykonać w celu ich wykrycia.

Sprawdź gotowy pakiet: Choroby intymne – weneryczne.

Chlamydioza

Chlamydia jest powszechną chorobą przenoszoną drogą płciową. Jest wyłącznie ludzkim patogenem. Chlamydiozę wywołuje bakteria zwana Chlamydia trachomatis. Może zarażać zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Większość osób z chlamydią nie zauważa żadnych objawów i nie wie, że choruje. Przy zakażeniu objawowym pojawia się ból przy oddawaniu moczu, nietypowa wydzielina, bóle brzucha, zapalenia szyjki macicy, zapalenia jajowodu, endometrioza u kobiet oraz bóle i obrzęki jąder u mężczyzn.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki chlamydiozy to:

• przeciwciała chlamydia trachomatis IgM z krwi – świadczą o świeżym zakażeniu
• przeciwciała chlamydia trachomatis IgG z krwi – świadczą o przebytym zakażeniu
• chlamydia trachomatis met. PCR, jakościowa z wymazu (z szyjki macicy, cewki moczowej, oka, gardła, odbytu) – jest to bardzo czuła metoda, która wykrywa obecność nawet kilkunastu komórek bakterii.

Opryszczka narządów płciowych

Opryszczka jest chorobą wywoływaną przez wirusa opryszczki pospolitej (Herpes Simplex Virus HSV). Może powodować owrzodzenia w okolicy narządów płciowych lub odbytnicy, pośladków i ud. Matki mogą również zarażać swoje dzieci podczas porodu. Objawy opryszczki to pęcherze, które pękają i stają się bolesne, tworząc rany. Może występować również bezobjawowo. Wirus może być poważniejszy w konsekwencjach u noworodków lub osób ze słabym układem odpornościowym. Wyróżniane są dwa typy wirusa: HSV-1 i HSV-2 różniących pod względem atakowanych tkanek i objawów zakażenia. HSV-1 -zmiany umiejscowione są na wargach i w jamie ustnej; HSV-2 – atakuje narządy płciowe.

Jakie badania na choroby przenoszone drogą płciową, konkretnie na HSV?

• Herpes simplex virus (HSV-1/2) IgM z krwi – oznaczenie przeciwciał IgM specyficznych wirusa opryszczki zwykłej HSV obu typów
• Herpes simplex virus (HSV-1/2) IgG z krwi – oznaczenie przeciwciał IgG specyficznych wirusa opryszczki zwykłej HSV obu typów
• HSV DNA typ 1 i 2 różnicowanie met. real time PCR, jakościowo z wymazu – najczulsza metoda wykrywająca dwa podtypy wirusa opryszczki, stosowana szczególnie przy zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego, jak i przy zakażeniach noworodków. Materiałem do badań jest wymaz z miejsc zmienionych chorobowo tj. spojówka oka, szyjka macicy, pochwa, cewka moczowej, odbyt.

Rzeżączka

Najczęściej występuje u młodych dorosłych. Bakterie wywołujące rzeżączkę to Neisseria gonorrhoeae. Infekuje drogi płciowe, jamę ustną lub odbyt. Kobieta w ciąży może przekazać ją swojemu dziecku podczas porodu. Rzeżączka nie zawsze daje objawy, co ułatwia nieświadome zarażenie partnerów. U mężczyzn rzeżączka może powodować ból podczas oddawania moczu i wydzielinę z prącia. Nieleczona może powodować problemy z prostatą i jądrami. U kobiet wczesne objawy rzeżączki często są łagodne. Później może powodować krwawienie między miesiączkami, ból podczas oddawania moczu i zwiększoną wydzielinę z pochwy. Nieleczona może prowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej, co powoduje problemy z ciążą i niepłodnością.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki rzeżączki to posiew mikrobiologiczny z wymazu:

• posiew mikrobiologiczny w kierunku Neisseria gonorrhoeae – wymaz z pochwy, cewki moczowej, szyjki macicy lub obszarów zmienionych chorobowo
• Neisseria gonorrhoeae DNA, met. real time PCR, jakościowo – w wymazie z cewki moczowej, pochwy, szyjki macicy, odbytu, gardła, moczu.

Zaleca się by łącznie z posiewem materiału z kanału szyjki macicy, pochwy czy cewki moczowej w kierunku rzeżączki wykonać badanie w kierunku innych zakażeń np. zakażenia Chlamydia trachomatis.

Kiła

Jest chorobą przenoszoną drogą płciową wywołaną przez bakterię Treponema pallidum. Pierwszą widoczną oznaką infekcji są owrzodzenia pojawiające się na genitaliach, odbycie lub ustach. Choroba ta ma różne etapy rozwoju i charakteryzuje się różnymi objawami (w zależności od etapu), jednak w późniejszych okresach może dojść do poważnych powikłań jak zapalenie wątroby, zapalenie stawów czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Kiła jest dość prosta do leczenia i w standardowym postepowaniu podawane są antybiotyki.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki kiły to:

• kiła przeciwciała IgG/IgM z krwi
• kiła test przesiewowy z krwi – szkiełkowy test USR (ang. Unheated Serum Reagin), wykorzystywany w badaniach przesiewowych w kierunku kiły – dodatni test wymaga potwierdzenia
• kiła test VDRL z krwi – VDRL (ang. Veneral Disease Research Laboratory) jest testem wykorzystywanym do weryfikacji dodatnich lub niejednoznacznych wyników badań przesiewowych w kierunku kiły uzyskanych testem USR lub monitorowanie leczenia.

HIV

HIV to skrót nazwy ludzkiego wirusa upośledzenia odporności (Human Immunodeficiency Virus). Uszkadza układ odpornościowy, niszcząc podtyp białych krwinek, które pomagają organizmowi zwalczać infekcje. Początkowe objawy zakażenia przypominają grypę (gorączka, bóle głowy i stawów, ogólne złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych, wysypka). Objawy te mogą pojawiać się i znikać w ciągu od dwóch do czterech tygodni. Ten etap nazywa się ostrym zakażeniem wirusem HIV. Jeśli infekcja nie jest leczona, staje się przewlekłą infekcją i prowadzi do rozwoju AIDS, w którym układ odpornościowy jest na tyle poważnie uszkodzony, że organizm nie jest w stanie walczyć ze zwykłymi infekcjami, takimi jak przeziębienie.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki zakażenie HIV to:

• HIV Ag/Ab (Combo) z krwi – to test jakościowy pozwalający na równoczesne wykrycie w surowicy krwi antygenu HIV – białka 24 (p24) oraz przeciwciał swoistych dla antygenów otoczki HIV-1 oraz HIV-2
• HIV-1 RNA met. real time RT-PCR z krwi – to oznaczenie ilościowe materiału genetycznego wirusa HIV w krwi, jest to bardzo czuły test, przydatny w ocenie skuteczności leczenia antywirusowego i monitorowania chorego, jak również potwierdzenia testu jakościowego

HPV

Human Papilloma Virus – wirus brodawczaka ludzkiego to grupa pokrewnych wirusów o różnych podtypach. Istnieją dwie kategorie HPV przenoszone drogą płciową. HPV prowadzi do powstawania kłykcin kończystych (brodawek) na genitaliach, odbycie, jamie ustnej lub gardle lub wokół nich. Kiedy infekcja HPV wysokiego ryzyka trwa przez wiele lat, może prowadzić do zmian komórkowych, które predysponują do rozwoju raka. HPV wysokiego ryzyka może powodować różne nowotwory takie jak: rak szyjki macicy, rak odbytu, niektóre rodzaje raka jamy ustnej i gardła, rak sromu, rak pochwy, rak prącia czy rakiem krtani u obu płci. Do HPV wysokiego ryzyka, HR (ang. high risk) na ogół zalicza się 14 typów: 16, 18, 45 oraz 31, 33, 35, 39, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68. Typami HPV niskiego ryzyka, LR (ang. low risk) są: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61 i 72 powodujące zmiany łagodne.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki zakażeń HPV to:

• HPV met. PCR, 14 typów wirusa w tym wysokoonkogenne 16, 18, 45, z wymazu lub zawiesiny komórek
• HPV met. mikromacierzy, 30 typów wirusa w tym wysokoonkogenne, z wymazu lub zawiesiny komórek

WZW, czyli wirusowe zapalenie wątroby typu B i C

Zapalenie wątroby to stan, który występuje, gdy tkanki wątroby są zakażone wirusem. Zapalenie wątroby wywoływane przez wirusa typu B lub C prowadzi do uszkodzenia tego narządu, nieprawidłowości w funkcjonowaniu, a nawet do rozwoju niewydolności i raka wątroby.  Wirusy WZW przenoszone są przez płyny ustrojowe, drogą płciową, ale także przez krew. Można się nimi zarazić przez kontakty seksualne, ale również poprzez nieprawidłowo zdezynfekowane narzędzia w placówkach medycznych, jak również u fryzjera czy kosmetyczki.

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki zakażeń WZW typu B to:

• HBs antygen z krwi – jakościowe oznaczenie antygenu powierzchniowego wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg)
• HBs przeciwciała z krwi – oznaczenie stężenia przeciwciał anty-HBs specyficznych dla powierzchniowego antygenu wirusa zapalenia wątroby typu B
• HBc przeciwciała całkowite z krwi – jakościowe oznaczenie w surowicy krwi całkowitych przeciwciał anty-HBc specyficznych w stosunku do antygenu rdzeniowego wirusa zapalenia wątroby typu B
• HBV DNA met. real time PCR, ilościowo z krwi – najdokładniejsza metoda biologii molekularnej oceniająca ilość materiału genetycznego wirusa, wykonywana do potwierdzenia zakażenia, jak również monitorowania leczenia

Badania, które można wykonać w celu diagnostyki zakażeń WZW typu C to:

• HCV przeciwciała z krwi – oznaczanie przeciwciał anty-HCV swoistych dla antygenów wirusa
• HCV RNA met. real time RT- PCR, ilościowo – oznaczenie techniką biologii molekularnej ilości kopii kwasu rybonukleinowego (RNA) WZW typu C w krwi, przydatne w potwierdzeniu występowania wirusa, jak również poziomu wiremii

Należy pamiętać, że konsekwentne i prawidłowe stosowanie prezerwatyw, chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Obecnie również można się zaszczepić na choroby weneryczne, jak: HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B).

Autor: Dr n.med. Iwona Chromik

Bibliografia:

1. Sexually transmitted infections treatment guidelines, Workowski KA, Bachmann LH, Chan PA, et al. 2021. MMWR Recomm Rep. 2021;70(4):1-187. 
2. Sexually Transmitted Diseases Among US Adolescents and Young Adults: Patterns, Clinical Considerations, and Prevention. Sieving RE, Gewirtz O’Brien JR, Saftner MA, Argo TA.  Nurs Clin North Am. 2019 Jun;54(2):207-225
3. Hepatitis B: screening, prevention, diagnosis, and treatment. Wilkins T, Sams R, Carpenter M.  Am Fam Physician. 2019;99(5):314-323.
4. Zakażenia przenoszone drogą płciową a płodność w praktyce lekarza rodzinnego, Norberciak E., Posadzy-Małaczyńska A., Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 1, 7–20
5. The Presentation, Diagnosis, and Treatment of Sexually Transmitted Infections. Wagenlehner FM, Brockmeyer NH, Discher T, Friese K, Wichelhaus TA. Dtsch Arztebl Int. 2016 Jan 11;113(1-02):11-22.
6. Choroby przenoszone drogą płciową – zagrożenie na wakacjach Choroszy-Król I., Family Medicine & Primary Care Review 2011, 2, 287-291