Rzucawka ciążowa – co warto wiedzieć?

Rzucawka ciążowa to stan, na który narażone są kobiety po 20. tygodniu ciąży, w trakcie porodu lub we wczesnym okresie połogu. Objawia się drgawkami, może skutkować śpiączką. Czy rzucawka ciążowa jest groźna? Jakie są jej przyczyny i na czym polega leczenie?

Rzucawka ciążowa – co to jest?

Rzucawka ciążowa, zwana również stanem rzucawkowym lub eklampsją (ang. eclampsia) to stan chorobowy, który może rozwinąć się u kobiet:

• w ciąży  – zwykle pojawia się po 20. tygodniu trwania ciąży;
• w trakcie porodu;
• będących w połogu – objawy występują w  2. pierwszych dobach po narodzinach dziecka. Jest to tzw. rzucawka późna, która może trwać aż do końca 4. tygodnia połogu.

Rzucawka ciążowa jest jednym z najgroźniejszych powikłań nadciśnienia w ciąży i charakteryzuje się określonymi zaburzeniami czynnościowymi ze strony układu nerwowego. Stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia (wskaźnik umieralności kobiet dotkniętych eklampsją wynosi około 4%, a ich dzieci pomiędzy 13 a 30%). Stan rzucawkowy częściej dotyka ciężarne poniżej 18. i powyżej 35. roku życia.

Warto przeczytać: Czy wysokie ciśnienie w ciąży jest groźne dla zdrowia?

Rzucawka ciążowa – przyczyny

Rzucawka najczęściej pojawia się u ciężarnych ze wcześniej diagnozowanym przewlekłym nadciśnieniem tętniczym lub stanem przedrzucawkowym, choć nie zawsze tak jest. Bywa, że eklampsja rozwija się u dotąd zdrowych i dobrze czujących się kobiet w ciąży.

Stan przedrzucawkowy a rzucawka

O stanie przedrzucawkowym (zwanym preeklampsją, ang. preeclampsia) mówimy, gdy u kobiety, która ukończyła 20. tydzień ciąży pojawia się de novo nadciśnienie tętnicze (wartości ciśnienia skurczowego mierzone dwa razy w odstępstwie 4-6 godzin wynoszą ≥140 mm Hg, a rozkurczowego ≥90 mm Hg) oraz białkomocz (ilość wydalanego z moczem białka wynosi ≥300 mg/dobę, lub wskaźnik białko/kreatynina wynosi ≥0,3 lub pojawia się wynik 1+ w teście paskowym).

Jeśli kobieta cierpiąca na stan przedrzucawkowy nie jest skutecznie leczona, może dojść do rozwoju ciężkiego stanu przedrzucawkowego, a w konsekwencji do rzucawki.

Zespół HELLP i rzucawka ciążowa – skutki dla dziecka i matki

Powikłaniem ciężkiego stanu przedrzucawkowego jest zespół HELLP: akronim – Hemolysis (hemoliza), Elevated Liver enzymes (zwiększona aktywność enzymów wątrobowych), Low Platelets (zmniejszona liczba płytek krwi). Wówczas, obok eklampsji, mogą pojawić się liczne niebezpieczeństwa zarówno dla matki, jak i dziecka. Należą do nich między innymi:

• niewydolność nerek,
• obrzęk płuc,
• ostre wodobrzusze,
• przejściowa ślepota,
• zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego,
• podtorebkowy krwiak wątroby,
• pęknięcie wątroby
• obrzęk mózgu,
• udar mózgowy krwotoczny,
• zatrzymanie akcji serca,
• odklejenie łożyska, co jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu matki i dziecka,
• przedwczesny poród,
• okołoporodowy zgon płodu,
• noworodkowa trombocytopenia.

Rzucawka ciążowa – objawy

Rzucawce ciążowej towarzyszą uogólnione drgawki i/lub śpiączka. Pojedynczy epizod lub epizody wielokrotne, krótkotrwałe (trwające około 60-75 sekund) i samoograniczające się, dają podstawę do zdiagnozowania stanu rzucawkowego, jeśli ciężarna lub kobieta w połogu nie doświadczała wcześniej podobnych objawów neurologicznych. Jak wspomniano wcześniej, stan rzucawkowy może wystąpić również w trakcie porodu lub we wczesnym okresie połogu, nawet jeśli uprzednio nie pojawiły się jego symptomy.

Tuż przed wystąpieniem napadu drgawek toniczno-klonicznych i/lub śpiączki, chora może skarżyć się na:

• bardzo intensywny ból głowy,
• nadwrażliwość na światło (a nawet światłowstręt),
• problemy z prawidłowym widzeniem (mroczki, rozmazany obraz, podwójne widzenie, niekiedy przejściowa ślepota),
• ból w prawym górnym kwadracie brzucha,
• pobudzenie i niepokój motoryczny,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• obrzęki, głównie na twarzy, dłoniach oraz wokół oczu.

Napadowi drgawek często towarzyszy zaciśnięcie dłoni i zębów, sine zabarwienie twarzy. Następuje skurcz mięśni karku, co powoduje odchylenie głowy ciężarnej do tyłu. Często obserwuje się nadmierne wydzielanie śliny. Po ustąpieniu drgawek, kobieta zwykle przez krótki czas (kilka sekund lub minut) może pozostać w śpiączce (w skrajnych przypadkach epizod drgawek kończy się dłuższym stanem śpiączkowym).

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/jakie-badania-wykonuje-sie-w-ciazy/

Rzucawka ciążowa – diagnostyka

Diagnostyka rzucawki ciążowej w dużej mierze opiera się na analizie objawów klinicznych u kobiet ciężarnych lub będących w połogu. Lekarz może zlecić również przeprowadzenie badań, do których należą:

• ocena dopplerowska przepływu w tętnicy macicznej (w przypadku rzucawki dochodzi do wzrostu oporu w tej tętnicy),
• badanie ogólne moczu,
• badanie ciśnienia tętniczego,
• badania krwi, takie jak np.: rozmaz krwi; pomiary stężeń LDH, bilirubiny całkowitej, AST, ALT,  kreatyniny i mocznika.

Należy pamiętać, że objawy podobne do symptomów eklampsji dają inne schorzenia, takie jak np. napad padaczkowy, mocznica, zapalenie opon mózgowych, tężyczka czy śpiączka cukrzycowa. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki.

Rzucawka ciążowa – leczenie

Wystąpienie gwałtownych i niekontrolowanych skurczów mięśni może być traumatyczne nie tylko dla chorej, ale również dla osób z jej otoczenia. Jednak w takiej sytuacji należy zachować spokój i starać się pomóc poszkodowanej – w przypadku zauważenia u ciężarnej  objawów rzucawki ciążowej, kobietę należy ułożyć w bezpiecznej pozycji bocznej uniesionej, zabezpieczyć jej głowę przed urazem i wezwać pomoc medyczną. Pomocne może być podanie chorej tlenu przez maskę.

Rzucawka ciążowa stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia matki/dziecka, dlatego w niektórych przypadkach lekarz rozważa leczenie przyczynowe eklampsji, polegające na rozwiązaniu ciąży.

Sprawdź także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/relaksyna-w-ciazy/

Rzucawka ciążowa – zapobieganie

Aby zapobiegać rozwojowi rzucawki ciążowej, należy regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze krwi oraz wykonywać zlecone przez lekarza badania moczu. W razie wystąpienia nieprawidłowości w wynikach powyższych badań, trzeba stosować się do wskazówek specjalisty – przy wysokich wartościach ciśnienia tętniczego konieczne może by wdrożenia farmakoterapii.

Wskazane jest dbanie o właściwą masę ciała w trakcie cięży – nadwaga i otyłość sprzyjają nadciśnieniu tętniczemu krwi. Warto postawić na dietę opartą na zdrowych zasadach żywienia oraz aktywność fizyczną, adekwatną do stanu zdrowia i samopoczucia ciężarnej. Należy bezwzględnie zrezygnować z palenia tytoniu, picia alkoholu oraz zredukować stres do minimum. Choć stan rzucawkowy jest nadal wyzwaniem dla lekarzy ginekologów i położników, to zgon ciężarnej z powodu eklampsji w obecnych czasach jest na szczęście zjawiskiem rzadkim. Dzieje się tak dlatego, że kobiety ze stanem przedrzucawkowym (który najczęściej poprzedza eklampsję), zwykle otoczone są szczególną opieką medyczną, której celem jest między innymi niedopuszczenie do rozwoju rzucawki.