Jakie badania należy wykonać w ciąży?

Ciąża to wyjątkowy czas dla każdej kobiety, pełen przygotowań i szczególnej dbałości o zdrowie. W tym okresie wykonuje się szereg badań diagnostycznych, których celem jest sprawdzenie stanu zdrowia przyszłej mamy i rozwoju dziecka.

Systematyczne badania pozwalają lekarzowi prowadzącemu ciążę zbudować kompleksową historię jej przebiegu. Dzięki temu ginekolog ma stałą kontrolę nad stanem zdrowia matki i dziecka. W sytuacji zagrożenia historia badań umożliwia szybką reakcję i podjęcie odpowiednich kroków. Ministerstwo Zdrowia stworzyło kalendarz, dzięki któremu masz jasność, jak powinna wyglądać opieka medyczna podczas ciąży.

Pierwsze badanie w ciąży

Pierwsza wizyta u ginekologa ma sens, jeśli wynik jest dodatni, a opóźnienie miesiączki wynosi przynajmniej 2 tygodnie. Wówczas lekarz może potwierdzić, czy jest to ciąża wewnątrzmaciczna, i ocenić ilość widocznych zarodków. Jeśli w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie miałaś wykonywanego badania cytologicznego, lekarz z pewnością postanowi je przeprowadzić.

Na pierwszej wizycie ginekolog skieruje Cię na podstawowe badania krwi, a także zaznajomi z terminem badań prenatalnych. Wykonuje się je zazwyczaj między 11. a 14. tygodniem, lecz często lekarze już na początku ciąży informują o naturze ich przebiegu.

 Podstawowe badania z krwi w ciąży

• Oznaczenie grupy krwi wraz z RH oraz przeciwciał odpornościowych – pozwala na wstępną diagnostykę konfliktu serologicznego, czyli niezgodności w grupie krwi między matką a ojcem. W niektórych przypadkach w trakcie ciąży podaje się immunoglobuliny anty-D, czyli preparaty, które mają zapobiec zwalczaniu płodu przez kobiecy organizm.
• Poziom glukozy we krwi – badanie przeprowadza się w celu zdiagnozowania ryzyka cukrzycy. Norma poziomu cukru we krwi w ciąży jest odmienna od standardowej i wynosi 92 mg/dl (źródło).
• Badanie w kierunku kiły, czyli VDRL – badanie przesiewowe, które ma na celu wykrycie, często bezobjawowego zakażenia krętkami kiły. Wykonuje się je zarówno na samym początku ciąży, jak i pod jej koniec. Bakterie kiły rozprzestrzeniają się bardzo szybko w organizmie kobiecym i są bezpośrednim zagrożeniem dla dziecka.
• HIV, odporność na różyczkę i toksoplazmozę – wymienione infekcje mogą znacząco wpływać na przebieg samej ciąży oraz na rozwój dziecka.

W pierwszych tygodniach ciąży powinnaś również rozważyć przeprowadzenie kontrolnej wizyty stomatologicznej.

Badania w ciąży między 11. a 14. tygodniem

Między 11. a 14. tygodniem ciąży wykonuje się pierwsze badanie USG oraz badania prenatalne (test podwójny, nazywany także testem PAPPA uwzględniający oznaczenie białka PAPP-A i wolnej podjednostki beta hCG – free-β-hCG ), określające ryzyko wystąpienia u dziecka wad genetycznych – zespołu Downa (trisomia 21), Edwardsa (trisomia 18) i  Pateau (trisomia 13). Test podwójny, także inne badania wykonywane z krwi w zależności od wieku ciąży – AFP, Estriol  oraz USG pierwszego (11 – 14 tydzień) i drugiego (18 – 22 tydzień 6 dzień) trymestru od 5.06.2024 roku należą do badań refundowanych. Badania te mogą wykonać nieodpłatnie wszystkie kobiety w ciąży, niezależnie od wieku. Refundacja obowiązuje również w przypadku konieczności odbycia porady genetycznej lub/i wykonania badań inwazyjnych (np. amniopunkcji, biopsji trofoblastu lub kordocentezy), jeżeli wynik badań nieinwazyjnych jest niepokojący i wymaga weryfikacji.  

Skierowanie na wymienione badania wystawia lekarz prowadzący ciąże.

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 maja 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. 2024 poz. 767)

Badania prenatalne

Testem dokładniejszym niż PAPP-A jest test Sanco lub Harmony, które wykonuje się, gdy zachodzi podwyższone prawdopodobieństwo wystąpienia wad płodu. Oba te testy są nieinwazyjne, a materiał do ich wykonania pozyskuje się z próbki krwi. W obu badaniach podstawowej ocenia się ryzyko wystąpienia takich chorób, jak zespoły Downa, Edwardsa i Patau. Rozszerzona wersja pozwala wykryć zespoły Angelmana, Di George, Pradera-Willego i kociego krzyku. Test Sanco lub Harmony może być kolejnym etapem badań diagnostycznych.

Test Sanco to przesiewowe badanie prenatalne, pozwalające na analizę obecnego we krwi ciężarnej materiału genetycznego płodu pod kątem obecności wad chromosomowych. Jego dokładność wynosi prawie 99%, a jego wykonanie nie stanowi żadnego zagrożenia dla matki i dziecka. Podobnym testem, o dużej dokładności w wykrywaniu wad u dziecka, jest test Harmony.  Testy można wykonać od 10. tygodnia ciąży, a jego cena waha się od 1900 do 2500 zł.

Badania w ciąży między 15. a 26. tygodniem

Pomiędzy 15. a 20. tygodniem ciąży powinnaś wykonać morfologię krwi oraz badanie ogólne moczu, natomiast między 18. a 22. tygodniem obowiązkowe jest USG. Podczas badania ultrasonograficznego lekarz oceni, czy dziecko rozwija się prawidłowo, i oszacuje masę jego ciała. Możesz w tym samym czasie zdecydować się na badanie ultrasonograficzne 4D, dzięki któremu zobaczysz mimikę i ruchy dziecka. Na tym etapie wykonuje się również badanie w kierunku cukrzycy ciążowej, czyli doustny test obciążenia glukozą (OGTT).

Badania w ciąży między 27. a 32. tygodniem

Między 27. a 32. tygodniem ciąży oprócz standardowego USG musisz wykonać morfologię krwi, badanie moczu i badanie przeciwciał anty-D, jeżeli istnieje ryzyko konfliktu serologicznego. Lekarz przeprowadzi również badanie położnicze wewnętrzne, pomiar masy ciała oraz ciśnienia tętniczego.

Badania w ciąży między 33. a 37. tygodniem

W tym okresie czekają Cię badania położnicze, które mają na celu ocenę pomiaru dna miednicy i czynności pracy serca dziecka. Dodatkowo lekarz przeprowadzi badanie ankietowe w kierunku ryzyka depresji oraz zleci dodatkową diagnostykę:

• antygen HBS – badanie, które pomaga wykryć, czy ciężarna jest zakażona wirusem HBV, który odpowiada za wirusowe zapalenie wątroby typu B;
• posiew wymazu z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców z grupy B, potencjalnie groźnych dla dziecka;
• morfologię krwi;
• badanie w kierunku wirusa HIV;
• ogólne badanie moczu.

Niekiedy ginekolog zleca powtórne badanie w kierunku kiły i zapalenia wątroby typu C.

Badania w ciąży między 38. a 39. tygodniem

W 38. oraz 39. tygodniu ciąży wykonuje się ponownie standardową morfologię krwi, badanie ogólne moczu oraz ocenia się czynność serca dziecka. Kolejną wizytę musisz odbyć niezwłocznie w 40. tygodniu ciąży.

Jakie badania wykonuje się przed porodem?

W ostatnim tygodniu ciąży lekarz wykonuje badanie KTG, dzięki któremu specjalne czujniki mierzą liczbę uderzeń serca dziecka i napięcie mięśni macicy. Prócz KTG przeprowadzane jest badanie ultrasonograficzne. Jeśli wyniki są prawidłowe, lekarz zaleci kolejną wizytę tydzień przed porodem oraz ustali termin, w którym musisz zgłosić się do szpitala. Poród powinien się zacząć przed końcem 42. tygodnia ciąży.

A: Marta Skrzypek

Z: lek. Agnieszka Źędzian

Bibliografia

1. W. Sears, M. Sears, Księga ciąży, tłum.G. Chamielec, Mamania, Warszawa 2014.
2. K. Cypryk, Cukrzyca i ciąża, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2020.

H. Murkoff, W oczekiwaniu na dziecko,Wydawnictwo Rebis, Poznań, 2020.